6. SINIF GÜNEŞ SİSTEMİ KONU ANLATIMI

 Güneş Sistemi

• Güneş sistemi; Güneş’in ve onun etrafında belirli yörüngelerde hareket eden gezegenlerin, uyduların, kuyruklu yıldızların, çeşitli göktaşlarının bulunduğu gök cisimleri topluluğudur.
• Güneş sisteminde sekiz gezegen vardır.
• Güneş sistemi Samanyolu galaksisinin üyelerindendir.
• Güneş, Samanyolu galaksisindeki milyonlarca yıldızdan biridir.

Güneş: 

• Küresel bir şekle sahiptir.
• Orta büyüklükte ve orta yaşta bir yıldızdır. Güneş, 4,6 milyar yıl yaşındadır ve tahminen 5 milyar yıl sonra tamamen sönecektir
• Isı ve ışık kaynağımızdır.
• Yaklaşık olarak dünyamıza 150 milyon kilometre uzaklıktadır.
• Gaz ve toz yığınlarından oluşmuştur. Güneş’in yapısında %71 hidrojen, %26,5 helyum, %2,5 diğer gazlar bulunur.
• Atmosfere ve katmanlara sahiptir.
• Çap olarak Dünya’mızdan göre 109 kat daha büyüktür.
• Güneş sisteminin merkezidir.

Gezegenler:

• Güneş sisteminde 8 adet gezegen vardır.
• Gezegenler yıldızlar etrafında hareket ederler.
• Güneşin kütlesi çok büyük olduğu için gezegenler Güneş etrafında dönerler.(Kütle Çekim Kuvveti)
• Gezegenlerin Güneş etrafındaki hareketleri saat yönünün tersi(Batıdan Doğuya)yönündedir. Ayrıca gezegenler kendi ekseni etrafında da saat yönünün tersine hareket ederler. Ancak Venüs ve Uranüs kendi eksenleri etrafında saat yönünde hareket ederler.
• Gezegenlerin Güneş’e göre konumları farklıdır.
• Gezegenlerin yörüngeleri eliptiktir.
• Gezegenlerin Güneş etrafındaki dönüş hızları birbirinden farklıdır. Güneşe yakın olanlar daha hızlı hareket ederken, uzak olanlar daha yavaş hareket ederler.
• Güneş sistemindeki gezegenler, Güneş’e en yakın olandan başlayarak Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün şeklinde sıralanır.

İç gezegenler(Karasal gezegenler):  Güneş Sistemi’nde iç gezegenler Merkür, Venüs, Dünya ve Mars’tır. Bu dört gezegen katı yapıdadır ve yer benzeri gezegenler olarak da adlandırılır. Halkaları bulunmaz. İç yörüngede bulunurlar.

İç gezegenlerden sonra, Mars ile Jüpiter arasında yer alan ve kaya ve uçucu olmayan diğer minerallerden oluşan irili ufaklı çok sayıda asteroit bulunur ve asteroit kuşağını oluşturur.

Dış gezegenler (Gaz gezegenler): Dış gezegenler ise Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’dür. Güneş Sistemi’nin Güneş hariç toplam kütlesinin yaklaşık % 99’unu oluşturan bu gezegenler aynı zamanda gaz devleri olarak da adlandırılır. Uranüs ve Neptün buz devleri olarak da adlandırılmaktadır. Dış yörüngede bulunurlar.

Gezegenlerin Büyüklük Sıralaması:

Jüpiter – Satürn – Uranüs – Neptün – Dünya – Venüs – Mars – Merkür

Gezegenlerin Güneşe Yakınlık Sırası

Merkür-Venüs-Dünya- Mars –Jüpiter –Satürn –Uranüs –Neptün.

Unutma! Meraklı Vedat Dünki Maçta Jaleye Sordu; Umut Nasıldı

Güneş sisteminde yer alan gezegenleri Güneş’e yakınlıklarına göre özelliklerine sırasıyla bakalım;

1.Merkür:

• Güneş’e en yakın gezegendir.
• Büyüklük açısından gezegenlerin en küçüğüdür.
• Uydusu ve halkası yoktur.
• Yer benzeri kayalık gezegenler arasında yer alır.
• Dünya’dan çıplak gözle gözlenebilmekle birlikte Güneş’e çok yakın olması dolayısıyla izlenmesi oldukça güçtür.
• Atmosferi yoktur.
• Kendi etrafında dönme süresi çok az olduğu için gece-gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok azdır.

2.Venüs:

• Güneşe Uzaklık bakımından Merkür’den sonra 2. sırada bulunur.
• Zühre, Çolpan ve Çoban Yıldızı da olarak ta bilinir.
• Güneş sistemin 6. Büyük gezegenidir.
• Venüs’ün kütlesi dünyanın kütlesinin yaklaşık 0,8 katı kadardır. Dünyanın ikizi olarak adlandırılır.
• Venüs kendi ekseni etrafında diğer gezegenlerin tersi yönde döner.(Doğudan batıya)
• Halkası ve uydusu yoktur.
• Atmosferdeki karbondioksit nedeni ile sera etkisi fazla olduğu için 450 derecenin üzerindeki yüzey sıcaklığına sahiptir.

3.Dünya:

• Güneş’e uzaklık sıralaması bakımından 3. sırada olan gezegendir.
• Evrende bilinen yaşam koşullarının oluştuğu tek
• Büyüklük açısından Güneş sistemindeki 5. gezegendir.
• Ay, dünyanın tek doğal uydusudur. Halkası yoktur.
• Dünya kendi çevresinde yaklaşık 24 saatte, Güneşin çevresinde ise yaklaşık 365 gün 6 saatte döner.
• Dünya Güneş etrafında saniyede yaklaşık 30 kilometre hızla döner. Bu büyük hızın saatlik ifadesi 107.200 kilometredir.

4.Mars:

• Eski adı Merih olan gezegen  Güneş’e uzaklık bakımından 4. sıradadır.
• Büyüklük açısından Güneş sistemindeki 7. gezegendir.
• Phobos ve Deimos isimli iki küçük uydusu bulunmaktadır. Halkası yoktur.
• Güneş Sistemi’nin bilinen en büyük dağı olan  ve yaklaşık 27 kilometrelik yüksekliği olan Olimpos Dağı’nı barındırır. Yer benzeri olarak da adlandırılan kayalık bir gezegendir.
• Kızıl Gezegen olarak da bilinir.
• Büyük oranda kabondioksit içeren ince bir atmosferi vardır.

5.Jüpiter:

• Güneş Sistemi’nde yer alan en büyük gezegendir.
• Güneşe uzaklık bakımından 5. gezegendir.
• Bilinen 79 doğal uydusu vardır. İo, Europa, Ganymede, Callisto bu uyduların en büyüklerindendir.
• Halkası vardır ancak net olarak görülememektedir.
• Jüpiter’in 4 büyük uydusu olan İo, Euoropa, Callisto ve Ganymede 1610 yılında Galileo Galilei tarafından keşfedilmiştir. Dünya dışında başka bir gezegenin uydusu olduğunun da ilk kez anlaşılmıştır.

6.Satürn:

• Güneşe yakınlık bakımından 6. sıradadır.
• Gezegenin eski isimleri Sekendiz ve Zühal’dir.
• Güneş Sistemi’nin büyüklük açısından Jüpiter’den sonra 2. gezegenidir.
• Dünyadan çıplak gözle izlenebilen gezegen gaz devleri sınıfına girmektedir.
• Güneş Sistemi’nin en az yoğunluğa sahip gezegenidir.
• Satürn’ün 82 uydusu ve 7 tane halkası vardır. En büyük uydusu Titandır.

7.Uranüs:

• Güneşe yakınlık açısından 7. sıradadır.
• Güneş sistemindeki 3. büyük gezegendir.
• Yörüngesinde yan yatmış varil gibi dönerek ilerler.
• 27 uydusu ve 10 tane halkası vardır.

8.Neptün:

• Güneşe en uzak gezegendir.
• Büyüklük sıralamasına göre ise 4. büyük gezegendir.
• Bilinen 14 uydusu vardır. En büyük uydusu Triton’dur.
• Diğer gaz devleri gibi gezegen büyük oranda hidrojen ve helyumdan oluşur. Atmosferinde bulunan metan gezegene mavi rengini verir.
• Atmosferindeki müthiş hızlı rüzgarlar güneş sisteminin en hızlı rüzgarlarıdır.(2000km/h)
• Neptün’ün atmosferinin üst katmanlarında sıcaklık  -221 dereceye kadar düşmektedir. Bu sıcaklık Güneş Sistemi’nin en düşük sıcaklıklarıdır.
• Gezegenin ince ve parçalı halkaları bulunmaktadır. 6 halkası vardır.

Göktaşı: Uzayda boyutları yıldızlardan ve gezegenlerden çok küçük olan ve gezegenler arasında hareket eden katı gök cisimlerine denir.

Asteroit: Güneş’in çevresinde, Mars ve Jüpiter arasında, belirli bir yörüngede dolanan, çeşitli büyüklük ve şekildeki kaya ve metal parçalarına denir.

Meteor: Uzay boşluğunda bulunan irili ufaklı kaya parçaları Dünya atmosferin girdiğinde meteor adını alır. Meteorların gökyüzünde oluşturdukları ışık demetine halk dilinde yıldız kayması denir.

Meteorit: Dünya atmosferine girerek yeryüzüne ulaşan meteor parçalarına denir.

Göktaşı Çukuru: Meteorlar düştükleri yerde ciddi hasarlara yol açabilir ve büyük çukurlar oluşturabilir. Dünya yüzeyi üzerinde oluşan bu çukurlara, gök taşı çukuru adı verilir.

Astronomi Birimi: Güneş sisteminde gezegenlerin güneşe uzaklıkları astronomi birimi (AB) adı verilen uzaklık ölçüsü ile belirtilir. AB= Güneşin Dünyaya olan uzaklığıdır. Bu uzaklık 149,6 milyon km’dir.

Unutma!

Bir gezegen olup olmadığı sürekli tartışılan Plüton 1930 yılında Amerikalı gök bilimci Clyde Tombaugh (Klayd Tambo) tarafından keşfedilmiştir. Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) (International Astronomical Union), 24 Ağustos 2006 tarihinde Prag’da yaptığı toplantıda Plüton’u gezegen sınıfından çıkararak “Cüce Gezegen” sınıfına dâhil etmiştir. Toplantıya katılan bilim insanları gezegen kavramını yeniden tanımlamışlardır.

Bir gök cisminin gezegen olabilmesi için aşağıdaki şartları sağlaması gerekir:

• Kendi çekim etkisiyle yuvarlaktır.
• Güneş etrafında döner.
• Yörüngesi diğer gök cisimlerinden arınmıştır.

Plüton’un yörüngesinde çeşitli büyüklüklerde gök cisimleri bulunmaktadır. Plüton, gezegen tanımındaki 3. Şartı sağlamadığı için gezegen statüsünden çıkarılmıştır.

Gezegenlerin  Özellikleri:

Gezegenlerin Büyüklüklerinin Karşılaştırması:

“GÜNEŞ SİSTEMİ” KONU ANLATIMI PDF OLARAK İNDİR.

DOĞRU YANLIŞ , BOŞLUK DOLDURMA VE EŞLEŞTİRME ETKİNLİKLİ ÇALIŞMA KAĞIDI

“GÜNEŞ SİSTEMİ” çalışma kağıdı PDF OLARAK İNDİR.